ઘણી મહિલાઓ માટે ડિજિટલ વ્યવહારો નવી બાબત હોય છે. ભારતમાં ડેમોનેટાઇઝેશન પછી પ્રત્યેક વ્યક્તિ માટે ડિજિટલ વ્યવહારોના વિવિધ માર્ગોનો ઉપયોગ કરવાની જરૂરિયાત બની ગઈ. ડિજિટલ ચુકવણી એ ચુકવણીનો એક માર્ગ છે જેમાં ચુકવણીકર્તા અને પૈસા લેનાર નાણાં મોકલવા અને પ્રાપ્ત કરવા માટે ડિજિટલ મોડ્સનો ઉપયોગ કરે છે. તે ચૂકવણી કરવા માટે એક ઝડપી અને અનુકૂળ રીત છે.
ડિજિટલ ફાઇનાન્સ પાસે મહિલાઓના હાથમાં તેમની પોતાની ભૂમિકા સારી રીતે ભજવવાની સંભાવનાઓ સોપેં છે. પરંતુ તે આપમેળે થશે નહીં. જ્યારે એટીએમ, પોઇન્ટ ઓફ સેલ્સ ટર્મિનલ્સ અને કાર્ડ્સ (પ્રી-લોડ અથવા ડેબિટ) સહિત ડિજિટલ ફાઇનાન્સિયલ સર્વિસીઝને ઘણા સ્વરૂપોમાં ઓફર કરી શકાય છે ત્યારે જે ખાસ મહિલાઓ માટે અનુકૂળ છે તે મોબાઇલ ફોન છે.
સલામતી અને સલામતીની ચિંતાઓ
આપણે ડિજિટલ વ્યવહારોની વિવિધ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરતી સ્ત્રીઓ સાથે સંકળાયેલા પડકારોનો સામનો કરીએ છીએ. મહિલાઓ શક્ય હોય તે દરેક સ્થળે તેમના ક્રેડિટ/ડેબિટ કાર્ડ્સનો ઉપયોગ કરી રહી છે, પરંતુ મોટાભાગનાને ઑનલાઇન ચૂકવણી કરતા પહેલા શું તપાસવું અને કઈ માહિતી ગુપ્ત રાખવી જરૂરી છે તેની જાણકારી હોતી નથી. મોટાભાગની તકનીકી રીતે અજાણી મહિલાઓને હવે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવાની ફરજ પડી છે, જેનો સાયબર ગુન્હેગારો દ્વારા દુરુપયોગ કરી શકાય છે.
ઑનલાઇન બેંકિંગ:
- સાયબર ગુનેગારો ઘણીવાર ઓળખપત્રો મેળવવા માટે મહિલાઓને લક્ષ્યાંક બનાવે છે. તેઓ આ માહિતીને નકલી ફોન કોલ (વિશીંગ) દ્વારા મેળવવાનો પ્રયાસ કરે છે એમ કહીને કે તેઓ તેમના બેંકમાંથી બોલે છે અને તમને તમારા બેંક એકાઉન્ટને આધાર કાર્ડ સાથે લિંક કરવા માટે કહે છે અને તમે વિચાર કર્યા વગર માહિતી આપી દો છો. આ ઉપરાંત કપટપૂર્ણ કોલ્સના અન્ય પ્રકારોમાં ગ્રાહકના બઁક ખાતામાં રકમ વધુ છે અને ગ્રાહકને ત્રીજા પક્ષકારના ખાતામાં પૈસા સ્થાનાંતરિત કરવા આવશ્યક છે.
- સાયબર ગુનેગારો મહિલા ઑનલાઇન ઉદ્યમીઓને ઇમેઇલ મોકલે છે, કે તેમના પ્રોડક્ટના સપ્લાયરે તેમના બેંક એકાઉન્ટ નંબરને બદલ્યો છે અને તે તમામ ભાવિ ચૂકવણીઓ નવા ખાતામાં જ કરવી જોઈએ, જે વાસ્તવમાં ગુન્હાખોરોનું હોય છે. આ ઇમેઇલ પ્રતિ: વાળા ફીલ્ડને જુઠ્ઠી રીતે બનાવે છે, તેથી આ ઇમેઇલ કંપનીના મેનેજર / ડિરેક્ટર / વરિષ્ઠ સ્ટાફ સભ્ય તરફથી આવેલ હોય તેમ દેખાય છે. આ ઇમેઇલ રીસીવરને 'વિદેશી ખાતામાં એક બેંક ટ્રાન્સફર પૂર્ણ કરવા' માટે વિનંતી કરે છે અને તે ઇમેઇલ મેનેજરના એકાઉન્ટમાંથી મોકલવામાં આવેલ હોય તેમ દેખાય છે પરંતુ વાસ્તવમાં પૈસા ગુનેગારોના ખાતામાં જાય છે.
- તેઓ ઓળખપત્રો મેળવવા માટે પાસવર્ડ ચોરીં કરનારા દૂષિત કોડ URL ને પણ મોકલવાનો પ્રયાસ કરે છે
- મોટાભાગની સ્ત્રીઓ બહુવિધ એકાઉન્ટ્સ માટે એકસમાન પ્રમાણપત્રોનો ઉપયોગ કરે છે, જે સાયબર ગુનેગારોને તમારી માહિતી મેળવ્યેથી તમારા બધા બઁક એકાઉન્ટ્સને ઍક્સેસ કરવામાં સહાય કરે છે.
મોબાઇલ બૅન્કિંગ:
ડિજિટલી લિટરેટ હોવા વિના તેઓ નકલી બેન્કિંગ એપ્લિકેશન્સ ડાઉનલોડ કરી શકે છે જે સાયબર ગુનેગારો મેઇલ દ્વારા મોકલે છે. તેઓ ઘણી વખત જોડણીમાં સહેજ ફેરફાર સાથે બેંકોના લોગો સાથે મેઇલ મોકલે છે, જે તેને કાયદેસરની વેબસાઇટ્સ જેવી લાગે છે. તેઓ લિંક પર ક્લિક કરીને એપ્લિકેશન ઇન્સ્ટોલ કરી શકે છે. તેઓ આ એપ્લિકેશન દ્વારા વ્યવહારો કરે છે અને તમારી બેંકિંગ માહિતી ખોટા હાથોમાં જતી રહે છે.
ઑનલાઇન સ્ટોરમાંથી એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરવા માટે તેમના ઑનલાઇન મિત્રો દ્વારા મહિલાઓને સલાહ આપવામાં આવે છે જે બ્રાન્ડેડ ઉત્પાદનો માટે સારી ઓફર આપે છે. આ એપ્લિકેશન દૂષિત હોઈ શકે છે, એકવાર તે ઇન્સ્ટોલ થઈ જાય પછી તે એક વખત તેમની સંમતિ વિના એસએમએસ પ્રમાણીકરણ પાસવર્ડ્સ ચોરી કરે છે.
ટેક્સ્ટ મેસેજ ફ્રોડ (SMiShing) ઓળખ ચોરી અથવા નાણાકીય લાભના હેતુ માટે વ્યક્તિગત અને સલામતી માહિતી મેળવવાના પ્રયાસરૂપે કપટકારો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી એક સામાન્ય તકનીક છે. છેતરપિંડી કરનાર, સ્ત્રીઓને ટેક્સ્ટ સંદેશાઓ મોકલે છે જે તમને તમારી વ્યક્તિગત વિગતો પૂરી પાડવા માટે મૂર્ખ બનાવવાના પ્રયાસ માટે કાયદેસરના નંબર પરથી આવેલ હોય તેમ જણાય છે.
મોબાઇલ બૅન્કિંગ:
ડિજિટલી લિટરેટ હોવા વિના તેઓ નકલી બેન્કિંગ એપ્લિકેશન્સ ડાઉનલોડ કરી શકે છે જે સાયબર ગુનેગારો મેઇલ દ્વારા મોકલે છે. તેઓ ઘણી વખત જોડણીમાં સહેજ ફેરફાર સાથે બેંકોના લોગો સાથે મેઇલ મોકલે છે, જે તેને કાયદેસરની વેબસાઇટ્સ જેવી લાગે છે. તેઓ લિંક પર ક્લિક કરીને એપ્લિકેશન ઇન્સ્ટોલ કરી શકે છે. તેઓ આ એપ્લિકેશન દ્વારા વ્યવહારો કરે છે અને તમારી બેંકિંગ માહિતી ખોટા હાથોમાં જતી રહે છે.
ઑનલાઇન સ્ટોરમાંથી એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરવા માટે તેમના ઑનલાઇન મિત્રો દ્વારા મહિલાઓને સલાહ આપવામાં આવે છે જે બ્રાન્ડેડ ઉત્પાદનો માટે સારી ઓફર આપે છે. આ એપ્લિકેશન દૂષિત હોઈ શકે છે, એકવાર તે ઇન્સ્ટોલ થઈ જાય પછી તે એક વખત તેમની સંમતિ વિના એસએમએસ પ્રમાણીકરણ પાસવર્ડ્સ ચોરી કરે છે.
ટેક્સ્ટ મેસેજ ફ્રોડ (SMiShing) ઓળખ ચોરી અથવા નાણાકીય લાભના હેતુ માટે વ્યક્તિગત અને સલામતી માહિતી મેળવવાના પ્રયાસરૂપે કપટકારો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી એક સામાન્ય તકનીક છે. છેતરપિંડી કરનાર, સ્ત્રીઓને ટેક્સ્ટ સંદેશાઓ મોકલે છે જે તમને તમારી વ્યક્તિગત વિગતો પૂરી પાડવા માટે મૂર્ખ બનાવવાના પ્રયાસ માટે કાયદેસરના નંબર પરથી આવેલ હોય તેમ જણાય છે.
E wallets:
- હાલ ઘણી ઇ-વોલેટ સેવાઓ ઉપલબ્ધ હોવાના કારણે વપરાશકર્તા માટે વિશ્વસનીય ઇ-વોલેટ પસંદ કરવાનું મુશ્કેલ બને છે. તેઓ નકલી ઇ-વૉલેટ પસંદ કરી બેસે છે. ઑનલાઇન ખરીદી અને મુવી ટિકિટો ખરીદતા ડિસ્કાઉન્ટ લાભોનો ઉલ્લેખ કરીને તેમના મિત્રો મારફત આ ઇ-વોલેટ્સને ડાઉનલોડ કરવા માટેની વિનંતી મેળવે છે.
- ઇ-વોલેટ સેવાઓ અન્ય સેવાઓ જેવી કે કેબ બુકિંગ્સ, ફૂડ આઈટમ્સ, પરિવહન/હોટેલ બુકિંગ વગેરે સાથે સંકલિત કરવામાં આવેલ છે, જે મોટા ભાગની સ્ત્રીઓ નિયમિત ધોરણે ઉપયોગ કરે છે. તેઓ તૃતીય પક્ષ વિક્રેતાના જોખમો માટે લક્ષ્યાંક બને છે. તેમની વ્યક્તિગત માહિતી અને બેંકિંગ માહિતી ઇ-વૉલેટ સાથે જોડાયેલા આ સેવાઓના ઉપયોગ દ્વારા જોખમમાં આવી જાય છે.
આધાર ઉપર આધારિત પેમેંટ
- જો તમારી વ્યવહારો માટેની અધિકૃતતા સાઇબર ગુન્હેગારો મારફત હેક કરી લેવામાં આવે તો તમારું આધાર ઉપર આધારિત પેમેંટ તમારી બાયોમેટ્રિક ઓળખને જોખમમાં મૂકી શકે છે.
વિવિધ ડિજિટલ વ્યવહાર પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરતી વખતે જોખમ કેવી રીતે ટાળવું
- અનુમાન કરવું અઘરું પડે તેવા પાસવર્ડનો ઉપયોગ કરો જેમાં ઉચ્ચ અને નીચલા કેસ અક્ષરો, સંખ્યાઓ અને પ્રતીકો શામેલ હોય
- બધા ઑનલાઇન એકાઉન્ટ્સ માટે સમાન વપરાશકર્તા નામ અને પાસવર્ડનો ઉપયોગ કરશો નહીં.
- શક્ય તેટલી વાર પાસવર્ડ બદલો, પરંતુ ઓછામાં ઓછા દર ત્રણ મહિને.
- તમારા પાસવર્ડ્સ અથવા વપરાશકર્તા ઓળખ બાબતની માહિતી શેર કરશો નહીં.
- તમે તમારું વ્યવહારો પૂર્ણ કર્યા પછી હંમેશા બેંક, ક્રેડિટ કાર્ડ અને વેપારી સાઇટ્સથી લૉગ આઉટ થાઓ.
- તમારા કમ્પ્યુટરને વેપારી અથવા બેંકિંગ વેબસાઇટ્સ માટે વપરાશકર્તા નામો અને પાસવર્ડ્સ સ્ટોર કરવાની મંજૂરી આપશો નહીં.
- ઑનલાઇન સાઇટ્સ માટે સુરક્ષા પ્રશ્નો સુયોજિત કરતી વખતે, તમારી વ્યક્તિગત માહિતીથી સંબંધિત અસત્ય માહિતીનો ઉપયોગ કરો અને તમારા જવાબોની નોંધ રાખો.
- સુરક્ષિત ઑનલાઇન ટ્રાન્ઝેક્શન્સ ફક્ત અધિકૃત વેબસાઇટ પર જ હોવું જોઈએ જે "https: //." થી શરૂ થાય છે. વેબ સરનામાંની શરૂઆતમાં "http" પછી "S" વિનાની વિક્રેતા વેબસાઇટ પર વિશ્વાસ કરશો નહીં.
- દરેક ઇન્ટરનેટ ખરીદી અને ટ્રાંઝેક્શનના રેકોર્ડ્સ રાખો અને તેમને માસિક ક્રેડિટ કાર્ડ અને બેંક સ્ટેટમેન્ટ્સ સાથે સરખામણી કરો. કાર્ડના ઇશ્યુઅરને તરત જ કોઈ વિસંગતતાની જાણ કરો.
- તમારા કાર્ડ સુરક્ષા કવરેજ અને સુરક્ષાની જવાબદારી માટે શું ઓફર કરે છે તે જાણો. કપટ સામે રક્ષણ માટે ડોલરની મર્યાદાઓ જાણી લો.
- હંમેશાં મજબૂત એન્ટિ-વાયરસ અને ફાયરવૉલ સુરક્ષા પ્રોગ્રામનો સૌથી અપ-ટુ-ડેટ સંસ્કરણનો ઉપયોગ કરો.
- જ્યારે ઉપલબ્ધ હોય ત્યારે તમારા પ્રોગ્રામ પાસે નવી સ્કેમ્સ અને હેકર યુક્તિઓ વિશે નવીનતમ માહિતી છે તેની ખાતરી કરવા માટે તમારા એન્ટિવાયરસ અને ફાયરવૉલ પ્રોગ્રામ્સમાંથી અપડેટ્સને ડાઉનલોડ કરો અને લાગુ કરો.
- તમારા કમ્પ્યુટર પર નિયમિત વાયરસ સ્કૅન કરો.
- જાહેરાત-અવરોધિત સૉફ્ટવેર પ્રોગ્રામ અને સ્પાયવેર શોધ પ્રોગ્રામનો ઉપયોગ કરો. આ પ્રોગ્રામ્સને અપડેટ રાખો અને તેમના વડે સ્કેન કરો.
- "સરળ પેમેંટ" વિકલ્પો અથવા "એક-ક્લિક ઑર્ડરિંગ" નો ઉપયોગ કરશો નહીં. વેપારી સાઇટ પર વપરાશકર્તા નામ અને પાસવર્ડ દાખલ કરવામાં થોડો વધારે સેકંડ લે છે પરંતુ ઑનલાઇન ક્રેડિટ કાર્ડ કપટમાંથી રકમને પુનઃપ્રાપ્ત થવામાં મહિનાઓ લાગે છે.
- તમારા ઇંટરનેટ બ્રાઉઝરનો સૌથી અપ-ટૂ-ડેટ સંસ્કરણ વાપરો. તેઓ વેબ દ્વારા મોકલેલ ડેટાને ચકાસી અને સુરક્ષિત કરવા માટે સૌથી નવીનતમ તકનીકનો ઉપયોગ કરશે.
Source:
