પરિવાર માટે ઇન્ફોર્મેશન સિક્યોરીટી અંગેની જાગૃતિ

મોટાભાગના પરિવારોમાં હવે ઈન્ટરનેટનો ઉઉપ્યોગ એક જરરીયાત બની ગયો છે. ઘરમાં જે કમ્પ્યુટર કે મોબાઈલ ફેમ હોય એનો બધાy છુટથી ઉપયોગ કરે છે. તમે અને તમારા કુટુંબીજનો ઈન્ટરનેટણા માધ્યમથી દુનિયા સાથે જોડાઈ શકશો. તાજા સમાચાર વાંચવા, કંઈ જાણકારી મેળવવા, વસ્તુઓ ખરીદવા, ઘરવખરીની નાની-મોટી ચીજો મેળવવા, સંગીત સાંભળવા, ગેઈમ્સ રમવા, ઈમેઈલ મિત્રોને મળવા વગરે જેવી ઘણી પ્રવૃતિઓ આપણે ઈન્ટરનેટના માધ્યમથી કમ્પ્યુટરનો ઉપયોગ કરીએ છીએ. કંઈક શીખવા અથવા તો નવું-નવું જાણવા માટે ઈન્ટરનેટ દુનિયાભરની માહિતીનો ઢગલો કરી ડે છે. નેટ પર મલ્ટી જાણકારી અને આવી માહિતી આપનારાઓ હંમેશા સાચા અને સલામત હોય છે, એવું માનવું ભૂલભરેલું છે.

તમે અને તમારા કુટુંબીજનો માહિતી અને મનોરંજન માટે ઈન્ટરનેટનો સલામત ઉપયોગ કરે, એ આપણે કેવી રીતે નક્કી કરી શકીએ? ઓનલાઈન શોપિંગ કરતાં પહેલાં અને કોઈ-સોફ્ટવેર કે ફાઈલ ડાઉનલોડ કરતાં પહેલાં બધા પરિવારજનોએ ભેગા બેસીને ચર્ચા કરી લેવી જોઈએ. અને સાથોસાથ તમારી અંગત અથવા આર્થિક વ્યવહારો અંગેની વિગતો ગુપ્ત અને સલામત રહેશે એની ખાતરી કરી લેવી જોઈએ.

લોકો સુધી અને જાણકારીના મૂળ સુધી આપનો સંપર્ક કરવાનાર ઈન્ટરનેટ ક્યારેય ભળતાસળતા લોકો અઠે આપણને જોડી દે છે. નેટના ઉપયોગમાં છુપાયેલા ભયસ્થાનોમાં કેટલીક એવી બાબતો અંગત માહિતી સલામત સહેશે એવી ખાતરી કોઈ આપતું નથી. જો કે નુકસાનથી બચવાના કેટલાંક રસ્તા છે, જે તમે અને તમારા પરિવારજનોએ જાણી લેવા જોઈએ. માહિતી અથવા સલાહ-સૂચનો મેળવવા ઈન્ટરનેટ ઉપયોગી છે એ ખરું, પણ સ્ક્રીન વાંચવા મળતી વિગતો હંમેશા સાચી જ હોય, એવું માનવાની ભૂલ કરવા જેવી નથી. નેટ ઉપર તો કોઇપણ વ્યક્તિ કશી પણ માહિતી મૂકી શકે છે. પણ બધું સાચું જ છે એવું માની શકાય નહીં. કેટલીક સંસ્તાઓ અને વ્યક્તિઓ બહુ સમજી-વિચારીને નેટ પર વિગતો જાહેર કરે છે, જે ભરોસાપાત્ર હોય છે, તો બીજી બાજુ એવા લોકો પણ છે, જે જાણીજોઇને તમને ઉલ્લુ બનાવવા નેટ પર જુઠ્ઠાણું ફેલાવે છે.

હવે તમે કે તમારા પરિવારજનો નેટ પર સર્ફ કરતી વખતે આટલી બાબતોનું ધ્યાન રાખજો:

• ઓનલાઈન મળતી માહિતી મોટેભાગે ખાનગી નથી હોતી.
• ઓનલાઈન માહિતી આપનારા યારેક પોતાની બનાવટી ઓળખ આપતા હોય છે.
• કોઇપણ વ્યક્તિ નેટ પર વિગતો મૂકી શકે છે.
• ઓનલાઈન જે કંઈ વાંચવા મળે છે તે બધું વિશ્વસનીય છે તેમ માનવું નહીં.
• મને કે તમારા પરિવારજનોને ક્યારેક ઓનલાઈન એવું બધું સ્ક્રીન પર આવી જાય છે જે જોતા તમને આઘાત અને શ્રમ આઅવે. હિંસા, વર્ણભેદ, વ્યભિચારને લગતા ફોટાઓ કે સમાચારો આવી ચડે છે, જે તમે જોઈ ન શકો.

ISEAના અવેરનેસ પ્રોગ્રામમાં કુટુંબીજનોને માટે નેટનો ઉપયોગ કટી વખતે લેવાતી કાળજી બાબતે સમજાવવામાં આવે છે. નેટવર્કના માધ્યમથી ચેટીંગ કરો, સોશ્યલ નેટવર્કમાં ભાગ લો, ઓનલાઈન શોપિંગ કરો, કોઈ ફાઈલ-ગેઈમ કે સોફ્ટવેર ડાઉનલોડ કરો. ત્યારે શું સાવધાની રાખશો એ બરાબર સમજી લો, પછી જ નેટનો ઉપયોગ શરુ કરો..

પગલું ૧: તમારા ઘરના વાઈ-ફાઈને સલામત બનાવો.

તમારું ઘરનું વાઈ-ફાઈ કનેક્ટ થયેલું હોય, તો આખા ઘરના કોઇપણ સ્થળેથી અને કોઇપણ પરિવારજન નેટ પરથી કંઈને કંઈ કર્યા કરતા રહે છે, એટલે ઈન્ટરનેટની કામગીરીનું નિયંત્રણ કરવાનું તમારા માટે મુશ્કેલ બની જાય છે. જો વાઈ-ફાઈ તમે બરાબર સિક્યોર ન કર્યું હોય તો ઘુસણખોરી કરીને બીજી બહારની વ્યક્તિ તમારી કનેક્ટિવિટીનો ઉપયોગ કરી ળે છે અને ક્યારેક વાઈરસ કે માલ્વેર ઘૂસાડી દે છે. આ લોકો તમારા કમ્પ્યુટર કે સ્માર્ટફોનને માધ્યમ બનાવી નેટવર્ક પર સાયબર હુમલા કરી શકે છે.

• ડિફોલ્ટ એડમીન પાસવર્ડ બદલને સલામત પાસવર્ડ નાખો.
• તમારું વાઈ-ફાઈ ડિવાઈસ પૂરેપૂરું સલામત છે, એની ખાતરી કરી લો
• રાઉટરને એક્સેસ કરવા સ્ટ્રોગ પાસવર્ડ રાખો.
• વાયરલેસ એન્ક્રિપ્શનને ઇનેબલ કરો. જેથી બીજાંઓ તમારું નેટવર્ક જોઈ ન શકે કે તેને એક્સેસ ન કરી શકો.
• તમારા વાયરલેસ નેટવર્કનો ક્યા ક્યા સાધનમાં થવાનો છે એ નક્કી કરી લો. આ દરેકને મીડિયા એક્સેસ કંટ્રોલ (MAC) અડ્રેસ આપો, અને વ્યવહાર કરતી વખતે આ જ અડ્રેસનો ઉપયોગ કરો.
• Use filtering options to avoid unnecessary websites with inappropriate content.

પગલું 2: બાળકો અને કુટુંબીજનો માટે ઘરમાં એક જ કમ્પ્યુટર

પરિવારના સભ્યો જ્યાં ભેગા થતા હોય તેવા સ્થળે – બેઠક ખંડમાં નેટ કનેક્તેદ કમ્પ્યુટર રાખવું. નાના મોટા સૌ ક્યારે શું કરે છે એની તમે દેખરેખ રાખી શકશો. તમે એમને નેટનો ઉપયોગ કરવા અંગે મદદ કે માર્ગદર્શન આપી શકશો. કોણ કેટલા કલાક નેટ પર રહે છે એનું ધ્યાન રાખવું સરળ બનશે.